نگاهی به فیلم فراموش نشدنی دزدان دوچرخه 1948
دزدان دوچرخه (Ladri di biciclette) به ایتالیایی که در اکران آمریکا به اشتباه دزد دوچرخه ترجمه شد، اثر ماندگار «ویتوریو دسیکا» کارگردان ایتالیایی تبار و از پیشگامان سبک نئورئالیسم سینمای ایتالیاست .
بعد از پایان جنگ جهانی دوم فیلمسازان پیشروی ایتالیا نظیر روبرتو روسلینی، ویتوریو دسیکا و لوکینو ویسکونتی سعی در خارج شدن از سایه ی سینمای فاشیستی کردند که دور از واقعیت و بر پایه ی نمایش تصویری خوب از ایتالیا و درقالب چهار چوب های خاص بود. نتیجه شکل گیری سینمای نئورئالیسم بود که به واقعایت زندگی مردم عادی و طبقات ضعیف در دوران بعد از جنگ میپرداخت و تا اواسط دهه پنجاه نیز ادامه داشت .
آثاری نظیر «رم شهر بی دفاع»، «آلمان، سال صفر»، «زمین می‌لرزد» و «دزد دوچرخه» از آثار برجسته ی سینما نئورئالیسم آن دوران می باشد .
دزدان دوچرخه تصویری از بحران زندگی مردم ایتالیا (رم) در سال های اولیه پس از جنگ است، دورانی که اکثریت مردم با فقر و گرسنگی دست و پنجه نرم میکنند و داشتن شغلی هرچند کوچک برای آنان غنیمت شمرده می شود .
ریچی مردی خوش قلب و خانواده دوست است که در میان انبوه اسامی مراجعه کنندگان به اداره ی کاریابی نامش خوانده می شود تا زیر نظر شهرداری به نصب پوستر و اعلامیه های مختلف در سطح شهر مشغول شود اما لازمه ی کسب این شغل داشتن دوچرخه است !ریچی که در حال حاضر دوچرخه ای ندارد برای از دست ندادن کار، قبول میکند که صبح روز بعد با دوچرخه ی خود در محل کار حاضر شود و کارش را شروع کند ! ماریا، همسر وظیفه شناس ریچی با آگاهی ازین موضوع ملافه های خانه را شسته و به فروش میگذارد تا هزینه آزاد کردن دوچرخه که در گرو بود تامین شود ، در نهایت با گرفتن دوچرخه ریچی با شادمانی و امید فراوان به کمک پسرش برونو دستی بر سر و روی دوچرخه میکشد و برای اولین روز کاری آماده می شود اما اوضاع آن طور که باید پیش نمی رود و در حین انجام کار دوچرخه ی ریچی توسط پسری جوان به سرقت می رود...
خط داستانی فیلم از اینجا به حداکثر تاثیر گذاری خود میرسد و مخاطب پا به پای ریچی و پسرش برای پیدا کردن دوچرخه دغدغه دارد! تحمل فشارهای عصبی و نگرانی پدر و ترس از دست دادن کار و از طرفی غرور او در مقابل همسر و فرزندش به بهترین شکل ممکن نمایش داده می شود .
مردم شهر به بی ایمانی رسیده اند و بارش باران در روز یکشنبه را فقط مانعی برای کسب و کار می دانند نه بیشتر! کلیسا به پلی برای رسیدن به یک وعده غذای گرم بدل می شود که مردم فقیر به ناچار در آن حضور پیدا می کنند و بازار فالگیر ها و رمال ها بیش از پیش داغ است .
ریچی و پسرش و حتی دوستانشان به هر دری می زنند تا دوچرخه و دزد آن را پیدا کنند اما هر بار به بن بست می رسند و در آخر حتی او با پیدا کردن سارق نیز به دوچرخه ی خود نمیرسد زیرا نمی تواند ثابت کند که این فرد واقعا همان دزد دوچرخه است .
نا امیدی سراسر وجود پدر را فرا میگیرد و در سکانسی به یاد ماندنی ریچی همراه پسرش کنارخیابان مقابل صدها دوچرخه ی مردم نشسته است و با هر بار عبور یک دوچرخه از مقابل چشمانش وسوسه ی دزدیدن یکی از آنها در وجودش شدت می گیرد اما درمقابل وجدان پاک وانسانیت او با آن مخالفت میکند، کلنجار پدر با وجدانش در مقابل دیدگان پسرش فراموش نشدنی است .
ریچی تصمیمش را میگیرد و با دادن پول به پسرش او را راهی خانه میکند تا خود دوچرخه ای را بدزدد و فرار کند ، پسر از اتوبوس جا می ماند و ناگهان پدرش را سوار بر دوچرخه در حالی که مردم دنبال او میدوند می بیند، تلاش ریچی برای دزدیدن دوچرخه بی فایده است و به دست مردم می افتد و در مقابل دیدگان پسرش زیر بار توهین و کتک مردم قرار میگیرد . صاحب دوچرخه که این صحنه را میبیند از تحویل ریچی به پلیس خودداری میکند و در نهایت ریچی که برای اولین بار اشک از چشمانش جاری شده همراه پسرش دست در دست هم در میان نگاه سنگین مردم از آنجا دور می شوند ...
دزدان دوچرخه پر است از صحنه هایی که احساس هر بیننده ای را بر انگیخته میکند ، بازی بازیگران تاثیر گذار و واقعی است و مخاطب هر لحظه با آنها احساس همدردی میکند ، دوران پر مشقت بعد از جنگ به بهترین و واقعی ترین شکل ممکن به تصویر کشیده شده، کارگردان عقاید مذهبی آن دوران را به چالش کشیده است و بنیان خانواده، اتحاد و وفاداری و فداکاری در جامعه ی سراسر بی رحم آن زمان تصویر چشم نواز و آموزنده ای دارد.
دزدان دوچرخه بی شک اثری ماندگار و فراموش نشدی در تاریخ سینما بوده و خواهد بود...
نویسنده : بهزاد جورابچی بخرائی
سال 1396